ایا ارواح،اعمال بازماندگانشان رابعد از مرگ می بیند؟
آیا ارواح ، اعمال بازماندگانشان را بعد از مرگ می بینند؟
پاسخ اجمالی:
روایات زیادی از ائمّه هدی (ع) در دست داریم که مردگان از احوال خانواده خود آگاه هستند و از اعمال نیک آنان شادمان می‌شوند.اموات با اذن پروردگار در فرصت‌های خاصی به دیدن خانواده خود و مشاهده وضع آن‌ها می‌روند و از دیدن احوال آن‌ها شاد یا غمگین می‌شوند. این ارتباط به جهت همان علاقه‌ای است که بین ارواح مردگان و بازماندگانشان وجود دارد.
ناگفته نماند، اگر روایات امامان معصوم (ع) در این گونه موارد نمی‌بود، قبول این مطلب بسیار مشکل می‌شد؛ البتّه اندازه ملاقات و زیارت با بستگان و بازماندگان، بستگی به درجه و فضیلت مردگان دارد. بعضی‌ها هر روز، برخی هر دو روز، بعضی هر سه روز و بعضی دیگر هر روز جمعه، بعضی‌ها در هر ماه، برخی دیگر در هر سال به دیدن خانواده خود می‌آیند.
پاسخ تفصیلی:
روایات زیادی از ائمّه هدی (ع) در دست داریم که مردگان از احوال خانواده خود آگاه هستند و از اعمال نیک آنان شادمان می‌شوند.
دیدار ارواح برزخیان با بازماندگان
اموات با اذن پروردگار در فرصت‌های خاصی به دیدن خانواده خود و مشاهده وضع آن‌ها می‌روند و از دیدن احوال آن‌ها شاد یا غمگین می‌شوند. این ارتباط به جهت همان علاقه‌ای است که بین ارواح مردگان و بازماندگانشان وجود دارد.
ناگفته نماند، اگر روایات امامان معصوم (ع) در این گونه موارد نمی‌بود، قبول این مطلب بسیار مشکل می‌شد؛ البتّه اندازه ملاقات و زیارت با بستگان و بازماندگان، بستگی به درجه و فضیلت مردگان دارد. بعضی‌ها هر روز، برخی هر دو روز، بعضی هر سه روز و بعضی دیگر هر روز جمعه، بعضی‌ها در هر ماه، برخی دیگر در هر سال به دیدن خانواده خود می‌آیند.
روایات
۱. عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أبِی الْحَسَنِ الاوّل (ع) قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَیتِ یزُورُ أَهْلَهُ؟ قَالَ: نَعَمْ فَقُلْتُ فی کمْ یزُورُ قَالَ فی الْجُمْعَةِ وَفی الشَّهْرِ وَفی السَّنَةِ عَلَی قَدْرِ مَنْزِلَتِهِ ...فَإِنْ رَآهُمْ بِخَیرٍ فَرِحَ وَإِنْ رَآهُمْ بِشَرٍّ وَحَاجَةٍ حَزِنَ وَاغْتَم.[1]
اسحاق بن عمّار می‌گوید: از امام کاظم (ع) سؤال کردم: آیا میّت خانواه خود را ملاقات و زیارت می‌کند؟ فرمود: آری. گفتم در چند وقت؟ فرمود: در هر جمعه، در هر ماه، در هر سال، یک بار، به قدر منزلت خود... اگر آنان (خانواده‌اش) را در خوشی ببیند شاد می‌شود و اگر آنان را در سختی و نیاز ببیند محزون و غمگین می‌شود.
ولی ارواح کفار، طبق آیات و روایات گذشته در عذاب و اذیّت‌اند؛ گاه گاهی به دیدن خانواده خود می‌روند ولی فعالیت‌هایشان محدود است و فعالیت آزاد دیگری برای آنان وجود ندارد.
۲. عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبی عَبْدِ اللهِ (ع) قَالَ: مَا مِنْ مُؤْمِنٍ وَلَا کافِرٍ إِلَّا وَهُوَ یأْتِی أَهْلَهُ عِنْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ فَإِذَا رَأَی أَهْلَهُ یعْمَلُونَ بِالصَّالِحَاتِ حَمِدَ اللهَ عَلَی ذَلِک وَإِذَا رَأَی الْکافِرُ أَهْلَهُ یعْمَلُونَ بِالصَّالِحَاتِ کانَتْ عَلَیهِ حَسْرَةً. [2]
ابوبصیر از امام صادق (ع) روایت می‌کند: هیچ مؤمن و کافری نیست مگر اینکه به هنگام زوال شمس نزد خانواده‌اش می‌آید. پس مؤمن، هنگامی که اهل بیتش را مشغول انجام دادن اعمال نیکویی دید، شادمان گشته حمد و ستایش خدا می‌کند و هنگامی که کافر مشاهده کرد خانواده‌اش اعمال صالحی انجام می‌دهند، مایه حسرتش می‌شود.
۳. عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِی عَنْ أَبِی عَبْدِ اللهِ (ع) قَالَ: إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیزُورُ أَهْلَهُ فَیرَی مَا یحِبُّ وَ یسْتَرُ عَنْهُ مَا یکرَهُ وَإِنَّ الْکافِرَ لَیزُورُ أَهْلَهُ فَیرَی مَا یکرَهُ وَیسْتَرُ عَنْهُ مَا یحِبُّ قَالَ وَمِنْهُمْ مَنْ یزُورُ کلَّ جُمْعَةٍ وَمِنْهُمْ مَنْ یزُورُ عَلَی قَدْرِ عَمَلِه.[3]
حفص بن بختری از امام صادق (ع) نقل می‌کند که آن حضرت فرمود: مؤمن به زیارت خانواده خود می‌آید. آنچه در اهل بیت خود دوست دارد به او نمایانده می‌شود و آنچه مکروه دارد از وی مستور و پنهان می‌گردد. کافر نیز به زیارت اهل خویش می‌آید. آنچه مکروه دارد (از غم و گرفتاری خانواده‌اش) به او نمایانده می‌شود و آنچه دوست دارد از او مخفی کرده می‌شود. بعضی در هر جمعه و بعضی به قدر عمل خویش، می‌توانند خانواده‌اش را ملاقات و زیارت کنند.
ناگفته نماند چون ارواح در عالم برزخ از جسم لطیف مثالی برخوردارند، هنگام دیدار خود با بازماندگان دیده نمی‌شوند؛ مگر گاهی که مصلحت یا پند و عبرتی برای اهل دنیا در کار باشد، به اذن خدا چهرهٔ برزخیان ظاهر و آشکار می‌گردد.
نکته قابل ذکر اینکه: ملاقات و زیارت ارواح با اقارب و بستگان شاید دایمی نباشد بلکه با رحلت نزدیکان از دنیا و سپری شدن حیاتشان برنامه زیارت پایان می‌یابد و بعید به نظر می‌رسد که ارواح مردگان به زیارت و ملاقات نسل‌های دورشان علاقه داشته باشند.
پایگاه اطلاع رسانی مجمع جهانی شیعه شناسی
[1] الکافی، ج ۳، ص ۲۳۰.
[2] همان.
[3] همان.
