تقوا فراتر از اخلاق3

تقوا؛ فراتر از اخلاق3

تقوا، تکلیف خوب‌ها را در مبارزه بدها مشخص می‌کند/خوب بودنِ سکولار، خوب بودنِ برّه‌وار است

زمان: محرم 90

مکان: تهران - دانشگاه امام صادق(علیه السلام)

حجت الاسلام علیرضا پناهیان در دهه اول محرم، در مسجد دانشگاه امام صادق(ع) با موضوع «تقوا، فراتر از اخلاق» به ایراد سخنرانی پرداختند.

گزیده‌ای از سومین جلسه این سخنرانی در ادامه می‌آید:

مقایسه «تقوا» با «خوب بودنِ سکولار»

باید میان «باتقوا بودن» و «خوب بودنِ سکولار» تفاوت قائل شویم. منظور از خوب بودن سکولار این است که به همین مفاهیم خوبی که همه ما خودبه‌خود و بدون توجه به تعالیم الهی درک می‌کنیم، پرداخته شود؛ مفاهیمی مانند: مهربان بودن، عدالت، آزادی و مانند اینها. دلیل اینکه این مفاهیم خوب را تحت عنوان «خوب بودن سکولار» مطرح می‌کنیم این است که حتی اگر انسان به خداوند هم اعتقاد نداشته باشد، این مفاهیم را خوب می‌داند. مثلاً عدالت در نظر همه انسان‌ها، چیز خوبی است حتی اگر به خدا هم اعتقادی نداشته باشد. کسانی که ما را به خوب بودنِ سکولار دعوت می‌کنند معمولاً از این قبیل کلیدواژه‌ها استفاده می‌کنند؛ «مدیتیشن»، «رموز موفقیت فردی و اجتماعی»، «تقویت ذهن و قوای مختلف انسان»، «چگونه با دیگران ارتباط خوبی برقرار کنیم» و ...

آنچه «خوب بودنِ سکولار» برای ما به ارمغان می آورد؟

حداکثر چیزی که خوب بودنِ سکولار می‌تواند برای انسان به ارمغان آورد عبارت است از: 1. ما را تبدیل به یک انسان قدرت‌مند نماید. 2. روابط ما را با دیگران تنظیم کند. 3. در لذت بردن از زندگی موفق‌تر باشیم. 4. در رسیدن به خواسته‌های خود موفق‌تر باشیم. 5. در شکوفایی استعدادهای خود موفق‌تر باشیم. خوب بودن سکولار و یا اخلاق‌ سکولار، چنین اهدافی را دنبال می‌کنند.

آنچه تقوا برای انسان به ارمغان می‌آورد ؟

اما تقوا چه خاصیتی دارد و انسان را به کجاها می‌رساند؟ خواص تقوا بسیار فراتر از خواص اخلاق سکولار است. تقوا به انسان می‌گوید که استعدادهای تو بسیار بالاتر از این است که مثلاً بتوانی یک قطار درحال حرکت را متوقف کنی. این کار از یک بیلِ‌مکانیکی هم برمی‌آید. تقوا به انسان می‌گوید که یکی از استعدادهای تو این است که می‌توانی با پروردگار عالم گفتگو کنی. یکی از استعدادهای تو این است که می‌توانی به پروردگارت عشق بورزی.

تقوا، دایره استعدادهای انسان را گسترده‌تر می‌کند که هیچ اخلاقِ سکولاری هرگز نمی‌تواند به آن برسد

تقوا دایره استعدادهای انسان را گسترده‌تر می‌کند که هیچ اخلاقِ سکولاری هرگز نمی‌تواند به آن برسد. تقوا همه خوب‌ بودن‌ها را در خدمت ارتباط انسان با خداوند قرار می‌دهد. علاوه بر این تقوا به انسان می‌گوید این خوبی‌ها اگر ابزاری برای تقویت ارتباط انسان با خدا نشود، هیچ ارزشی ندارد. تقوا در وجود انسان انگیزه بسیار قوی ایجاد می‌کند. زیرا وقتی پای خداوند در میان باشد، طبیعتاً با این تنوع و تکثری که خداوند در ابزارهای انگیزه‌ساز دارد، همه انسان‌ها را می‌تواند به سوی خوبی‌ها جذب کند.

کسانی که با کمک «تقوا» انسان‌های خوبی شوند، به قدرت‌هایی می‌رسند که ثمره این خوبی‌ها اصلاً در جهان مادی قابل مشاهده نیست و در غالب این دنیا نمی‌گنجد. اصلاً متقین گویا در این دنیا زندگی نمی‌کنند و در عوالم دیگری سیر می‌کنند که قابل وصف نیست. جسم آنها در کنار مردم است اما روحشان در جوار رحمت خداوند ساکن است. اصلاً روح بزرگ آنها در این دنیا نمی‌گنجد. اما معلوم نیست ما چه بلایی بر سر روح خود آورده‌ایم و چقدر آن را خوار و ذلیل و کوچک کرده‌ایم که به این دنیای محدود و کوچک راضی شده است.

تقوا همه خوب‌ بودن‌ها را در خدمت ارتباط انسان با خداوند قرار می‌دهد

به طور خلاصه تقوا این خواص استثنایی را دارد: 1. تقوا ابعاد خوب بودنِ انسان را کاملاً توسعه می‌دهد و دایره خوب بودن را افزایش می‌دهد. 2. تقوا خوب بودن را وسیله‌ای قرار می‌دهد برای ارتباط با خداوند 3. تقوا انگیزه انسان برای خوب بودن را به شدت تقویت می‌کند. 4. تقوا تکلیف برخورد با انسان‌های بد را نیز مشخص کرده است.

تقوا تکلیف خوب‌ها را در مبارزه با آدم‌های بد مشخص می‌کند

چهارمین ویژگی تقوا به قدری مهم و اساسی است که شاید بتوان گفت سایر ویژگی‌های آن را تحت الشعاع قرار می‌دهد. چون خوب بودن یک آفت دارد و آن این است که مورد سوءاستفاده آدم‌های بد قرار می‌گیرد؛ به این ترتیب که آدم‌های بد سعی می‌کنند از خوب بودن آدم‌های خوب استفاده کرده و از آنها بهره‌برداری کنند و بر گُرده آنها سوار شوند. به همین دلیل است که برخلاف انتظار بسیاری افراد، آدم‌های بد نه تنها خوب بودن را نفی نمی‌کنند بلکه این نوع خوب بودنِ سکولار را در جوامع رواج می‌دهند.

آدم‌های بد «خوب بودن سکولار» را در جامعه رواج می‌دهند، تا به راحتی بر گرده دیگران سوار شوند

آدم‌های بد و اشرار عالم، این تفکر را ترویج می‌کنند که اگر کسی به ناحق به صورت شما سیلی زد نه تنها با او برخورد نکنید بلکه به او اجازه دهید به طرف دیگر صورت شما هم سیلی بزند! به این ترتیب فضا کاملاً برای شرارت اشرار آماده می‌شود و دیگر هیچ مانعی بر سر راه آدم‌های بد نخواهد بود. آن کسی که مرتکب خطایی شده بود و امام در نامه‌ای خطاب به او از عبارت «ساده‌لوح» استفاده کرده بودند، از همین سنخ افرادی بود که اشرار از آنها سوءاستفاده می‌کنند.

خوب بودن سکولار را می‌توان به نوعی خوب بودن برّه‌وار درنظر گرفت. خوب بودنی که این جسارت را به آدم‌های بد می‌دهد که به راحتی از این آدم‌های خوب سوءاستفاده کنند و صدای آنها نیز به اعتراض بلند نشود. اما در تقوا اصلاً این خوب بودن مفهوم ندارد. تقوا این ویژگی را دارد که تکلیف آدم‌های بد را روشن کرده و با آنها به مبارزه برخواسته است. خداوند در قرآن به این شدت و حدت با آدم‌های بد سخن می‌گوید: «قاتَلَهُمُ اللَّهُ أَنَّى یُؤْفَکُونَ ؛ خدایشان بکشد چقدر (به مکر و دروغ) از حق باز مى‏گردند»(منافقون/4)

اباعبدالله باتقواترینِ انسان‌ها بود اما خوبِ سکولار نبود و به همین دلیل آدم‌های بد نتوانستند او را تحمل کنند و او را به بد بودن متهم کردند. آنها امام حسین(ع) را آدم بدی می‌دانستند که او را کشتند و اگر هم او را آدم بدی نمی‌دانستند لااقل می‌گفتند کار بدی انجام داده لذا باید در مقابلش ایستاد! تقوای امام حسین او را در مقابل بدها قرار داد؛ با آنها مبارزه کرد و در مقابل آنها اصلاً کوتاه نیامد و در این راه بسیاری از آنها رابا شمشیر کشت.