کار پاکان را قیاس از خود مگیر

❗️جملاتی که خطرش برای یک ملت صدها بار از وبا و طاعون بیشتر است❗️

گاهی یک تک مصراع ضررش برای یک ملت صدبار از وبا و طاعون بیشتر است. از آن تک مصراعهای گمراه کننده در دنیا یکی همین است: « کار پاکان را قیاس از خود مگیر». البته این تک مصراع از نظر گوینده اش یک معنا دارد و در میان ما معنایی دیگر رایج است. ما می خواهیم بگوییم کار خود را قیاس از پاکان مگیر، این را با این تعبیر می گوییم: «کار پاکان را قیاس از خود مگیر».

این شعر از مولوی است، ضمن یک داستان آمده است که آن داستان چیز دیگری می گوید...

مولوی در اینجا به اشخاصی حمله می کند که خودشان را مقیاس بزرگان قرار می دهند. در اینجا طوطی خودش را مقیاس قرار داد؛ آن کچل را به خودش قیاس گرفت، یعنی کچل را مانند خودش پنداشت. می گوید این کار را نکن، بزرگان را مانند خودت ندان. این حرف درستی است. 

این بسیار اشتباه است که انسان که خودش را دارای یک احساساتی می بیند [دیگران را نیز چنین بداند]. مثلًا فردی نمی تواند یک نماز با حضور قلب بخواند، می گوید: ای بابا! دیگران هم همین جور هستند، مگر می شود نمازِ با حضور قلب خواند؟! یعنی خودش را مقیاس دیگران قرار می دهد.

این غلط است. ما نباید دیگران را به خودمان قیاس کنیم. «کار پاکان را قیاس از خود مگیر» یعنی خودت را مقیاس پاکان قرار نده. این حرف درستی است. ولی این شعر را ما اغلب می خوانیم و می گوییم:

دیگران را مقیاس خودت قرار نده؛ یعنی تو چرا فکر می کنی که من باید مانند پیغمبر بشوم (یعنی از پیغمبر پیروی کنم)، مانند و پیرو علی باشم؟!

این است که می گویم این شعر در میان ما گمراه کننده شده. همان طور که قرآن را برداشتیم در طاقچه بالا گذاشتیم و به طاق آسمان کوبیدیم، سیره انبیاء و اولیاء و مخصوصاً سیره پیغمبر اکرم و ائمه معصومین را هم برداشتیم به طاق آسمان کوبیدیم، گفتیم: او که پیغمبر است، حضرت زهرا هم که دیگر حضرت زهراست، امیرالمؤمنین هم که حضرت امیرالمؤمنین است، امام حسین هم که امام حسین است.

نتیجه اش این است که اگر یک عمر برای ما تاریخ پیغمبر بگویند، برای ما درس نیست و مثل این است که مثلًا بگویند فرشتگان در عالم بالا چنین کردند. خوب، فرشتگان کردند، به ما چه مربوط؟ یک عمر اگر بیایند درباره علی حرف بزنند، اصلًا ککمان نمی گزد.

می گوییم علی که نمی شود مقیاس ما قرار بگیرد. یک عمر برای ما از امام حسین حرف بزنند، ککمان نمی گزد که در راه امام حسین هم باید یک قدم برداشت، چون «کار پاکان را قیاس از خود مگیر». یعنی این منبع شناخت را هم از ما گرفتند. در صورتی که اگر اینجور می بود، خدا به جای پیغمبر فرشته می فرستاد (استاد مطهری، سیری در سیره نبوی، ص 31-2)

کانال بنیاد شهید مطهری: 

@motahari_ir